1- GİRİŞ
Bu makalemizin konusu vergi denetim kurullarında incelemeye alınan şirketlerde incelenen özellikli konular olacaktır.
2- VERGİ DENETİM KURULLARINDA İNCELEMENİN KONUSU
– Tam inceleme
Mükelleflerin her türlü iş ve işlemlerini tüm matrah unsurlarını kapsayacak şekilde ve mükellefin tabi olduğu vergiler karşısındaki durumunu, bir veya birden fazla vergilendirme dönemi itibariyle tespit etmeye yönelik olarak yapılan incelemelerdir.
– Kısa İnceleme
Vergi matrahını oluşturan unsurlardan bir veya birkaçını belirli bir yönüyle kapsamaya yönelik olarak yapılan incelemelerdir.
– Karşıt İnceleme
Yürütülmekte olan vergi incelemeleri sırasında gerek duyulan belli konularda başka mükellefler nezdinde yapılan incelemelerdir.
3- VERGİ İNCELEME SÜRECİ
– Defter ve belgelerin alınması
Vergi inceleme süreci, konusuna göre (İnceleme türü, dönemi, kapsamı) defter ve belgelerin istenmesine ilişkin yazının tarafınıza ulaşmasından itibaren 15 gün içinde ibraz etmeniz ve incelemeye ilişkin başlama tutanağını imzalamanızla başlamış olur. Tutanakta, teslim alınan defter ve belgelerin mahiyeti ile teslim eden ve alan kişilerin kimlik bilgileri ve imzalarına yer verilir. Mükellefler, Bakanlığın elektronik olarak tutulmasına izin verdiği defter ve belgeleri elektronik ortamda ibraz edebilirler. 213 sayılı Vergi Usul Kanununun aramaya ilişkin hükümleri saklıdır.
– İncelemenin yapılacağı yer
Vergi incelemeleri esas itibarıyla incelemeye tabi olanın iş yerinde yapılır ancak mükellef ve vergi sorumluları isterlerse inceleme dairede yapılabilir. Bu takdirde incelemeye tabi olanın defter ve belgelerini daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenir.
– İnceleme tutanakları
Bu tutanakların taslakları, mükelleflerin itiraz ve mülahazalarının tutanağa geçirilebilmesini sağlamak amacıyla, mükelleflerin talep etmesi durumunda iki gün önceden mükelleflerin bilgisine sunulur. Tutanaklarda incelemeyi yapanın kanaatini belirten yorum, hüküm ve ifadelere yer verilmez. Düzenlenen tutanakların birer nüshasının tutanakları imza edenlere verilmesi zorunludur. Vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar, mükellefleri tutanakları imzalamaları için zorlayamazlar.
– İnceleme tutanaklarında yer alacak unsurlar
- a) Tutanağın düzenlenme yeri ve tarihi,
- b) İlgililerin adı, soyadı ve unvanları, vergi kimlik numaraları ile imzaları,
- c) Vergilendirme ile ilgili olaylar ve/veya hesap durumları,
- d) Varsa, ilgililerin itiraz ve mülahazaları ile ibraz ettikleri özelgeleri,
- e) Tutanakta belirtilen hususların ilgililer tarafından okunduğunu ve doğruluğunun anlaşıldığını belirten ifade,
- f) tutanağın düzenlenmesinden önce bildirildiği hususu,
- g) Tutanağın taslak halinin mükellefin bilgisine sunulduğu hususu,
- h) Mükelleflerin Rapor Değerlendirme Komisyonlarında dinlenme talebinin olup olmadığına ilişkin ifade, yer alır.
– İnceleme süresi
İncelemeler mümkün olan en kısa sürede tamamlanır. İncelemeye başlanıldığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla altı ay içinde incelemenin bitirilmesi esastır. İncelemenin belli sürede bitirilemeyeceğinin anlaşılması halinde, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar ek süre talep edebilirler. Ek süre talebi ilgili birim tarafından değerlendirildikten sonra altı ayı geçmemek üzere ek süre verilebilir
– Vergi inceleme raporlarının düzenlenmesi
Vergi inceleme raporları, vergi türü ve dönemi itibarıyla ayrı ayrı düzenlenir. Vergilendirme dönemi bir yıldan daha kısa olan vergilere ilişkin vergi inceleme raporları, her bir döneme ilişkin matrah ve/veya vergi farkları ayrı ayrı gösterilmek suretiyle hesap dönemine göre kazançları tespit edilenler için takvim yılı aşılmamak koşuluyla, özel hesap dönemine tâbi mükelleflerde ise özel hesap dönemine tekabül edecek şekilde tek bir rapor olarak düzenlenebilir. Raporda Tarhiyat öncesi uzlaşma talebinin olup olmadığı ve komisyonda dinlenme talebinin olup olmadığına yer verilir.
– Vergi inceleme raporlarının ilgili komisyona gönderilmesi
– Defter ve belgelerin iadesi
4- VERGİ İNCELEMELERİNDE MÜKELLEFİN HAKLARI
– Mükellefler, Vergi Usul Kanunu’nun 136 ncı maddesine göre; vergi incelemesi yapanların kimliğinin işe başlamadan evvel kendilerine gösterilmesini isteyebilirler.
– Vergi Usul Kanunu’ nun 140/1 inci maddesine göre; mükellefler vergi inceleme elemanlarından incelemenin mevzuu hakkında incelemeye başlamadan önce kendilerine açıklama yapılmasını isteyebilirler.
– Vergi Usul Kanunu’ na göre; mükellef zor durumda kalması nedeniyle defter ve belgelerini istenen sürede ibraz edemeyecek durumda ise, ek süre verilmesini isteme hakkına sahiptir.
– Mükellef, vergi incelemesinin her safhasında inceleme süreci hakkında inceleme elemanından bilgi isteyebilir.
– Mükellef vergi incelemeleri ile ilgili görüşmelere, defter ve kayıtlarla ilgili olan yetkili Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirler veya avukatların kendisiyle birlikte katılmasını sağlamak ya da kendisini temsilen yetkili bir temsilcisini göndermek hakkına sahip bulunmaktadır. (Mükellefi temsilen gelen kişilerin yasal olarak yetkilendirilmiş olmaları ve temsil belgesinin görüşmeler başlamadan önce inceleme elemanına verilmesi gerekir.)
– Vergi Usul Kanunu’nun 145 inci maddesine göre; mükellefler diledikleri itiraz ve mülahazaların vergi inceleme tutanaklarına kaydedilmesini isteyebilirler.
– Vergi Usul Kanunu’nun 146 ncı maddesine göre; mükellef arama sonucunda el konulan defter ve belgelerin muhafaza altında olması sebebiyle zamanında yapılamayan kayıtlarını, defterlerin geri verilmesinden sonra 1 aydan az olmamak üzere verilecek uygun bir süre içinde yapabilir.
– 31/10/2011 tarih ve 28101 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 17’nci maddesinin (d) bendinde yer alan “Tutanakta belirtilen hususların ilgililer tarafından okunduğunu ve doğruluğunun anlaşıldığını belirten ifade yer alır” düzenlemesi uyarınca; ilgililer vergi incelemesi sırasında düzenlenen tutanağı okuma, içerdiği hususların doğruluğu, defter kayıtlarına, belgelere ve ifadelere uygunluğunu anladıktan sonra birlikte (Vergi İncelemesini yapan Yetkili ile) imzalama ve dolayısıyla tutanağın içerdiği hususlardan haberdar olma hakkına sahiptir.
– Vergi Usul Kanunu’nun 141’inci maddesinde göre; mükellef vergi incelemesi sırasında düzenlenen tutanaklardan bir nüsha almaya ve itirazların bulunması halinde bu itirazların tutanağa işlenmesini isteyebilirler.
– Rapor Değerlendirme Komisyonları gerekli gördüğü durumlarda ya da talepleri üzerine vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından düzenlenen vergi inceleme raporları hakkında mükellefi dinleyebilirler. Mükellefler, Rapor Değerlendirme Komisyonları tarafından dinlenmek için taleplerini, vergi inceleme tutanaklarına kaydedilmesini isteyebilecekleri gibi taleplerini içeren bir dilekçe ile rapor değerlendirme işlemi bitmeden Grup Başkanlıklarına da başvurabilirler.
– 31/10/2011 tarih ve 28101 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin “Vergi Müfettişlerinin Sorumlulukları” başlıklı 41’inci maddesinin (b) bendinde yer alan “Mesleğin gerektirdiği saygınlığı ve güven duygusunu sarsacak davranışlarda bulunamazlar” düzenlemesine aykırı davranışlara muhatap olan veya bu tip davranışlarla karşılaşan ilgililer (mükellef, vb.) aşağıda belirtilen yollarla müracaat ve şikayet haklarını kullanabilirler: 1.BİMER’e (Başbakanlık İletişim Merkezi) a)Telefonla Başvuru (150) b)Mektupla Başvuru c)İnternetle Başvuru (www.basbakanlik.gov.tr) d)Şahsen Başvuru
2.Posta yoluyla Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’na 3.www.vdk.gov.tr adresinden “İhbar ve Şikayet” bölümüne 4.VİMER’e (Vergi İletişim Merkezi) (444 0 189)
– Mükellef, ikmalen, res’en veya idarece tarh edilen vergilerle, bunlara ilişkin vergi ziyaı cezalarının (359’uncu maddede yazılı fiillerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesi halinde tarh edilen vergi ve kesilen ceza ile bu fiillere iştirak edenlere kesilen cezalar hariç) tahakkuk edecek miktarları konusunda, tarhiyat öncesi ya da tarhiyat sonrası uzlaşma talebinde bulunabilir.
– Mükellefler ve kendilerine vergi cezası kesilenler, tarh edilen vergilere ve kesilen cezalara karşı vergi mahkemesinde dava açabilirler.
5- MÜKELLEFLERİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN KONULAR
– Çek ile yapılan kıdem İhbar tazminatlarının vadelerinde gider yazılacağı ve ilgili yılda tahakkuk kaydı yapılarak 280 nolu hesabın kullanılması, (çekin tahsil edildiği tarih esas alınacaktır.)
Örnek: Personel A’nın 20.000,00 TL Tazminatı olsun, 10.000 TL si 20.11.2016 tarihinde EFT yapılarak ödenmiş, kalan tutar için 31.01.2017 vadeli çek verilmiş olsun, tahakkuk kaydı aşağıdaki şekilde olacaktır.
……………………………………/20/11/2016……………………………………..
770 xxx
280 xxx
360 xxx
335 xxx Tazminat Tahakkuk Kaydı
………………………………………………………………………………………….
– Giderleri bir önceki yılda oluşan satış faturalarının ilgili yılda gelir tahakkuku yapılarak ilgili yılın gelirlerine dahil edileceği veya giderlerin gelirin oluştuğu yıla tahakkuk yapılarak aktarılması gereklidir.
Örnek: Bay A Bursa Milli Eğitim Müdürlüğünün Temizlik hizmet ihalesi alarak 2016 yılında faaliyete başlamış ve ödemelerini aylık hak ediş usulü ile almış olsun, Bay A’nın aralık ayı hak edişi 05.01.2017 tarihinde onaylanmış ve aralık ayına ait faturası 05.01.2017 tarihinde düzenlenmiş, bu durumda bay A’nın giderleri aralık ayında oluştuğu için gelirinin de aralık ayında olması gerekir veya giderlerinin de ocak ayında olması gerekir. Buna göre yapılması gereken kayıt aşağıdaki şekilde olacaktır.
………………………………..31/12/2016…………………………………………
281 xxx
600 xxx Gelir Tahakkuk Kaydı
………………………………………………………………………………………….
veya
……………………………….31/12/2016……………………………………………
280 xxx
191 xxx
320 xxx Gider Tahakkuk Kaydı
………………………………………………………………………………………….
………………………………..05/01/2017…………………………………………..
740 xxx
280 xxx Tahakkuk Kaydının Gidere Dön.
…………………………………………………………………………………………..
– İlişkili kişilerle veya ticari faaliyet dışında kalan cari hesap hareketleri için faiz faturası düzenlenmesi gerektiği, (Kdv’li)
Örnek: Bay A ticari faaliyette bulunduğu x şirketine, 100.000-TL ödeme yapsın ve karşılığında herhangi bir mal alımında bulunmasın. Bu durumda x şirketi gelen para için herhangi bir ticari işlem yapmadığı için parayı kullandığı süreyi göz önüne alarak adatlandırıp kullandığı ticari kredilere ilişkin faiz oranının çarpımıyla bulacağı tutara Kdv ekleyerek faiz faturası düzenlemesi gereklidir. Eğer ilgili yılda ticari kredi kullanmadıysa merkez bankası ters repo faiz oranını uygulaması yeterli olacaktır.
– Aynı cari hesabın hem alıcı hem de satıcı olması durumunda, tek cari hesap yerine ayrı cari hesapların kullanılması, ( 120 Hs. ve 320 Hs.)
Örnek: Bay A ticari mal aldığı x şirketine aynı zamanda farklı ticari mal satılmış olsun, Bay A alımlarına ilişkin 320 nolu hesabı kullanmalı ve satışlarına ilişkin olarak da 120 nolu hesabı kullanmalı ve üçer aylık dönemlerde veya yıl sonu da cari hesaplar arası virman yaparak mahsup işlemini yapması gerekir. Aksi halde tek düzen hesap planına uymamaktan dolayı cezai yaptırıma maruz kalabilir.
– Önceki yıldan gelen 320 ve 120 nolu hesapların devirleri ters bakiye vermesi halinde, ilgili hesaba alınarak devir işleminin yapılacağı, (159 Hs. 340 Hs.)
– Taşıt alımlarında ve doğrudan faaliyetle ilgili olmayan işlemlere ilişkin olarak 320 nolu hesap ve 120 nolu hesap yerine 329 nolu hesap ve 127 nolu hesabın kullanılması gerektiği,
– Tevsik zorunluluğu gereği 7.000 TL ve üstündeki işlemlerin banka aracılığı ile yapılması, (Taşıt alım satım, Tapu İşlemleri, Belediye harçları vb. hariç)
– Kasa hesabında ortalama günlük giderleri karşılayacak tutardan fazla bakiyenin bulundurulmaması, bulundurulması halinde adatlandırılması önem arz etmektedir.
– Şirketin aktifine kayıtlı olmayan veya kiralama yoluyla elde tutulmayan araçlara ilişkin akaryakıt giderlerinin kanunen kabul edilmeyen giderler hesabında izlenmesi, (Kdv indirilmeyecek)
SONUÇ
Maliye bakanlığı bir reforma giderek daha önce Gelir İdare bünyesinde faaliyet gösteren vergi incelemelerini, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığını kurarak bu kurumunbünyesine dahil etmiştir ve Maliye bakanlığına bağlı iki ayrı kurum haline getirmiştir.
Bu bağlamda vergi incelemelerini yoğunlaştırmış ve özellikle gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin gerek muhasebe düzeni ve gerekse defter ve belgelerinin doğruluğu olası cezai yaptırımlara karşı önem arz eder hale gelmiştir. İster vergi mükellefi olun ister vergi mükellefi olmayın yapacağınız tüm işlemlerde olası incelemeleri göz önünde bundurarak işlem yapmanızda fayda olacağı kanaatindeyim.
Kaynak:
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/10/20161025-8.htm;
https://www.vdk.gov.tr/
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/10/20111031-10.htm
http://www.gib.gov.tr/gibmevzuat VUK
Alaattin Gül
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/alaattingul/001/
