Kamu denetçiliği Kurumu, idarenin eylem, işlem ve davranışları üzerinde hukuka aykırılık ve yerindelik denetimi yapmaya yetkili, hukuka aykırı bulduğu ya da yerinde bulmadığı işlemlerin geri alınması/kaldırılması veya bu işlem ve eylemlerden dolayı ortaya çıkan zararların giderilmesi ve yurttaşlara yönelik uygunsuz davranışların düzeltilmesi için idare nezdinde girişimlerde bulunmaya ve bağlayıcı olmayan kararlar almaya yetkili olan, bağımsız bir devlet organıdır.

 

Anayasanın 74. maddesi hükmü gereğince “Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri inceler”. İdarenin işleyişi, idari işlem ve eylem şeklinde gerçekleşeceğinden kamu denetçiliği kurumu esasen idari işlem ve eylemler sonucu haksız uygulamalara maruz kalan kişilerin şikâyetlerini inceleyecektir. Dolayısıyla idari işlem ve eylemler Kamu Denetçiliği Kurumu görev kapsamına girmektedir.

 

Ombudsman kurumu, idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde, hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde bulunmakla görevlidir (KDKK, m. 5).

 

KURUMUN GÖREV KAPSAMINA GİRMEYEN İŞLEMLER NELERDİR?

 

Aşağıdaki işlemler Kamu Denetçiliği Kurumunun Görev Kapsamına Girmemektedir (KDKK, mad. 5/2).

 

– Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler ile resen imzaladığı kararlar ve emirler,

 

– Yasama yetkisinin kullanılmasına ilişkin işlemler,

 

– Yargı yetkisinin kullanılmasına ilişkin kararlar,

 

– Türk Silahlı Kuvvetlerinin sırf askerî nitelikteki faaliyetleri,

 

Kurumun görev alanı dışındadır.

 

Diğer taraftan;

 

– Yargı organlarında görülmekte olan veya yargı organlarınca karara bağlanmış uyuşmazlıklar hakkında Kuruma yapılan şikâyetler incelenmez.

 

– Sebepleri, konusu ve tarafları aynı olup incelenmekte olan veya daha önce sonuçlandırılan şikâyetler hakkında Kuruma yeniden yapılan şikâyetler incelenmez.

 

– Belli bir konuyu içermeyen şikâyetler incelenmez (Yönetmelik, m. 5).

 

KİMLER BAŞVURUDA BULUNABİLİR?

 

İdarenin her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına karşı menfaati ihlal edilen gerçek ve tüzel kişiler Kuruma şikâyet başvurusunda bulunabilir. Ancak, şikâyetin insan hakları, temel hak ve özgürlükler, kadın hakları, çocuk hakları ve kamuyu ilgilendiren genel konulara yönelik olması hâlinde menfaat ihlali aranmaz (Yönetmelik, mad. 7).

 

NEREYE BAŞVURU YAPILIR?

 

Şikâyet dilekçeleri Kuruma veya Kurumun gerekli gördüğü yerlerde açtığı bürolara elden verilebileceği gibi posta, elektronik posta veya faks yoluyla da gönderilebilir. Kurum tarafından oluşturulan elektronik sistem aracılığıyla da şikâyet başvurusunda bulunulabilir. Ayrıca, illerde valilikler veya ilçelerde kaymakamlıklar aracılığıyla elden veya posta yoluyla şikâyet başvurusu yapılabilir. Valilik veya kaymakamlıklar, şikâyetleri tarih ve sayı vermek suretiyle kayıt altına aldıktan sonra şikâyet başvurusunu ve varsa eklerini en geç üç iş günü içinde doğrudan Kuruma gönderir (Yönetmelik, mad.8/2) . Faks veya elektronik posta yoluyla yapılan şikâyet başvurularına ait dilekçe asılları, onbeş gün içinde Kuruma gönderilmedikçe başvuru geçerli sayılmaz. Kayıtlı elektronik posta yoluyla yapılan başvurularda bu şart aranmaz (Yönetmelik, mad.8/2).

 

BAŞVURU NASIL YAPILIR?

 

Şikâyet başvurusu Türkçe dilekçe ile yapılır. Ancak, şikâyetçinin kendisini daha iyi ifade edebildiği başka bir dildeki başvurusu, Kurumca haklı ve makul olduğunun tespiti halinde kabul edilebilir (Yönetmelik, mad.8/1). Şikâyet başvurusu ücrete tabi değildir (Yönetmelik, mad.9).

 

Şikâyet başvurusu, Kurumun resmî internet sitesinde yayımlanan Gerçek Kişiler İçin Şikâyet Başvuru Formu veya Tüzel Kişiler İçin Şikâyet Başvuru Formunun eksiksiz olarak doldurulması suretiyle yapılır. Ayrıca, Kurumun resmî internet sitesi aracılığıyla elektronik ortamda şikâyet başvurusu yapılabilir (Yönetmelik, mad.9/1). Elektronik ortamda şikâyet yapılan başvurularda imza şartı aranmaz. Ancak Kurum elektronik ortamda güvenli elektronik imza kullanılarak şikâyet başvurusu yapılmasına karar verebilir. Şikâyet başvurusuna ilişkin belgeler elektronik başvuruya ek yapılması gerekir (Yönetmelik, mad.10). Haklı bir nedenin bulunması hâlinde başvuru yapılan yerde formun doldurulmasına yardımcı olunmak suretiyle sözlü yapılan şikâyet başvuruları da kabul edilir (Yönetmelik, mad.9/1). Şikâyetçinin talebi üzerine şikâyet başvurusu gizli tutulur. Şikâyet başvurusunun gizli kalmasına yönelik her türlü tedbir Kurum tarafından alınır (Yönetmelik, mad.16).

 

Kamu Denetçiliği Kurumu başvuruyu yazılı olarak aldığı için başvuru dilekçesi önem arz etmektedir. Bu nedenle dilekçe konusuna özen gösterilmiştir. Şikâyet başvuruları okunaklı ve anlaşılır bir şekilde yazılması veya doldurulması gerekir. Varsa şikâyet konusuna ilişkin bilgi ve belgeler de başvuruya eklenir (Yönetmelik, mad.9).

 

Kuruma yapılan veya ulaşan şikâyet başvurusu, tarih ve sayı verilmek suretiyle kaydedilir ve elden teslim edilenler için alındı belgesi verilir. Şikâyet başvurusunun Kuruma, bürolarına, valilik veya kaymakamlıklara verildiği, Posta, elektronik posta veya faksın Kuruma ulaştığı ve elektronik ortamda yapılan şikâyet başvurusunun Kurumun elektronik sistemine ulaştığı tarih şikâyet tarihi olarak kabul edilir (Yönetmelik, mad.14).

 

ŞİKÂYET BAŞVURU SÜRESİ NE KADARDIR?

 

İdarenin tutum ve davranışları ile kanunlarda kesin olduğu belirtilen işlemlere karşı, tutum ve davranışın gerçekleştiği veya öğrenildiği tarihten veya işlemin tebliği tarihinden itibaren altı ay içinde Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilir. Diğer taraftan; 12 nci madde uyarınca idareye yapılacak başvuruya;

 

– İdare tarafından verilecek cevabın tebliği tarihinden,

 

– İdare tarafından altmış gün içinde cevap verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten,

 

itibaren altı ay içinde Kuruma şikâyet başvurusunda bulunulabilir (Yönetmelik, mad.13).

 

ŞİKÂYET BAŞVURUSUNUN DAVA AÇMA SÜRESİNE ETKİSİ NEDİR?

 

İdari Yargılama Usul Kanunu’nun 7.maddesine göre “Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay’da ve idare mahkemelerinde60 gün ve vergi mahkemelerinde 30 gündür. Vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarından doğan uyuşmazlıklarda, bu süre tebliğ tarihinde işlemeye başlar. Dava açma süresi içinde yapılan şikâyet başvurusu, işlemeye başlamış olan dava açma süresini durdurur (Yönetmelik, mad.17). Duran süre, Kurumun vereceği karar tarihi izleyen günden başlayarak kaldığı yerden işlemeye başlar.

 

OMBUDSMANIN VERECEĞİ KARAR VE YAPTIRIM GÜCÜ

 

Kamu Denetçiliği Kurumu gerekli inceleme ve araştırmasını şikâyet tarihinden itibaren en geç altı ay içinde sonuçlandırır. Bu süre içinde inceleme ve araştırmanın sonuçlandırılamaması hâlinde şikâyetçiye sonuçlandırılamama gerekçesi ve dava açma süresinin işlemeye başladığı hususu bildirilerek inceleme ve araştırmaya devam edilir (Yönetmelik, mad. 36). Kurum, kararlarını ilgili mercie ve şikâyetçiye tebliğ eder.  Kamu hizmeti yürüten özel hukuk tüzel kişileri hakkında verilen tavsiye kararları denetim ve gözetimden sorumlu bakanlığa veya kamu kurum ve kuruluşuna da gönderilebilir (Yönetmelik, mad. 37). Başdenetçilik, kararın verilmesinden sonra sonucu etkileyebilecek bilgi ve belgelerin ortaya çıkması durumunda şikâyet hakkında yeniden inceleme ve araştırma yapabilir (Yönetmelik, mad. 39)..

 

İnceleme ve araştırma sonucunda verilecek kararlarda aşağıdaki hususlar yer alması gerekir (Yönetmelik, mad. 35);

 

– Şikâyet numarası ile karar numarası ve tarihi,

 

– Şikâyetçinin ve varsa temsilcisinin adı, soyadı ve adresi.

 

– Şikâyet edilen idare ve adresi,

 

– Şikâyet konusu, hukuki sebepler ve istemin özeti,

 

– Dosyadaki bilgi ve belgelerin özeti.

 

– Gerekçe,

 

– Verilen karar ve sonuç,

 

– Şikâyet konusuna ilişkin başvuru yolları, süresi ve başvurulacak makam,

 

– İmza ve mühür.

 

Kurum, şikâyet başvurusuna ilişkin inceleme ve araştırma sonucunda tavsiye kararı, ret kararı veya karar verilmesine yer olmadığına dair karar olmak üzere üç tür verir.

 

TAVSİYE KARARI

 

İnceleme ve araştırma sonucunda şikâyetin yerinde olduğu kanaatine varılması hâlinde tavsiye kararı verilir. Kararda idare hakkında aşağıdaki tavsiyelerden bir veya birkaçına yer verilir (Yönetmelik, mad. 32);

 

– Hatalı davranıldığının kabulü,

 

– Zararın tazmini,

 

– İşlem yapılması veya eylemde bulunulması,

 

– Mevzuat değişikliğinin yapılması,

 

– İşlemin geri alınması, kaldırılması, değiştirilmesi veya düzeltilmesi,

 

– Uygulamanın düzeltilmesi,

 

– Uzlaşmaya gidilmesi,

 

– Tedbir alınması,

 

Kamu Denetçiliği Kurumu yukarıda sıralanan tavsiyeler kararlarıyla sınırlı olmayıp bunların dışında başka bir tavsiye kararı da verebilir. Bu karşı ilgili merci, tavsiye doğrultusunda tesis ettiği işlemi, aldığı önlemi veya tavsiye edilen çözümü uygulanabilir nitelikte görmediği takdirde bunun gerekçesini otuz gün içinde Kuruma bildirmesi gerekir.

 

RET KARARI

 

Kamu Denetçiliği Kurumu İnceleme ve araştırma sonucunda şikâyetin yerinde olmadığı kanaatine varması hâlinde ret kararı verir (Yönetmelik, mad. 33). Bu kararın anlamı idarenin tesis ettiği işlemin hukuka uygun olduğu anlamına gelir.

 

KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA DAİR KARAR

 

Kamu Denetçiliği Kurumu;

 

– Şikâyetçinin başvurusundan vazgeçmesi,

 

– Şikâyetçi gerçek kişi ise ölümü veya tüzel kişi ise tüzel kişiliğinin sona ermesi,

 

– Şikâyet konusu talebin ilgili idare tarafından yerine getirilmesi,

 

– İnceleme ve araştırma devam ederken şikâyet konusu hakkında dava açılması,

 

üzerine inceleme ve araştırmasını sonlandırması hâlinde karar verilmesine yer olmadığına dair karar verir (Yönetmelik, mad. 34).

 

Mehmet YÜCE

 

Kaynak : http://www.yenidonem.com.tr/yazar/mehmet-yuce/ombudsman-kamu-denetciligi-kurumuna-%C2%A0sureci-ve-basvuru-sekli/3062.html